Τα έξι μεγάλα ερωτήματα της δυτικής μεταφυσικής

3.2/5 ( ratings)

Πρωτοδημοσιευμένο το 1922 και οργανωμένο πάνω στη βάση έξι μεγάλων θεματικών ενοτήτων, το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα σχεδόν εξαντλητικό πανόραμα όλων όσα μπόρεσε να πει και να στοχαστεί η Δύση αναφορικά με τον Θεό, τον κόσμο και τον άνθρωπο, από την Αρχαιότητα ώς τους Νεότερους Χρόνους ή, ακριβέστερα, από το τέλος της Αρχαιότητας ώς τις απαρχές των Νεότερων Χρόνων.

Θα μπορούσε κανείς να αρκεστεί στο να θαυμάζει τη γνώση που επιδαψιλεύει ο συγγραφέας, την τόσο εντυπωσιακή σε όγκο και αυτοπεποίθηση· την πυκνότητα και την κομψότητα της γραφής του, καθώς ανασυγκροτεί τα διάφορα επιχειρήματα της ατέρμονης εκείνης διαμάχης στην οποία συνίσταται ο διάλογος μεταξύ των φιλοσόφων - βοηθούμενος βέβαια σε αυτό από την ηθελημένη αποφυγή κάθε είδους υποσημειώσεων και παραπομπών.

Το πράγμα όμως δεν σταματά εδώ. Ακόμη κι ο λιγότερο εξειδικευμένος αναγνώστης θα αντιληφθεί γρήγορα ότι τούτο το βιβλίο -βιβλίο δίχως προηγούμενο και δίχως όμοιό του- αποτελεί μια πρόκληση απέναντι στους επαγγελματίες ιστορικούς της φιλοσοφίας. Διότι αυτό που θέτει υπό αμφισβήτηση δεν είναι τίποτε άλλο παρά η κυρίαρχη αντίληψη αναφορικά με τις λεγόμενες "τομές" ή "επαναστάσεις" που υποτίθεται πως καθόρισαν την ιστορία της φιλοσοφίας.

Ο στόχος του Χάιντς Χάιμζετ στα Έξι μεγάλα ερωτήματα της δυτικής μεταφυσικής είναι ρηξικέλευθος και συνάμα θεμελιακός: να οργανώσει το σύνολο του φιλοσοφικού προβληματισμού της δυτικής σκέψης, από την ελληνική αρχαιότητα ως τη σύγχρονη εποχή, σε έξι κεντρικές θεματικές ενότητες, αναδεικνύοντας τα μείζονα ερωτήματα που κινούν τον προβληματισμό αυτό, και φέρνοντας στο φως, μέσα από μια πανοραμική προοπτική, τόσο τους προβεβλημένους όσο και τους λίγο ή πολύ αφανείς μαιάνδρους που σχημάτισε στην μακραίωνη πορεία του ο ευρωπαϊκός στοχασμός. "Τα έξι μεγάλα ερωτήματα της δυτικής μεταφυσικής" αποτελούν μια γενική ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας, με πρωταγωνιστές τα ίδια τα φιλοσοφικά ερωτήματα, και όχι τους επιμέρους φιλοσόφους.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ του Πιέρ Ωμπένκ

ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΤΩΝ ΝΕΟΤΕΡΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
Η συνήθης τριμερής διαίρεση της ιστορίας της δυτικής φιλοσοφίας
"Μεσαίωνας" και "Αναγέννηση"
Ιταλία και Γερμανία
Ο γερμανικός μυστικισμός και η νεότερη γερμανική φιλοσοφία
"Η εποχή της παρακμής" της σχολαστικής φιλοσοφίας
Θρησκεία, φιλοσοφία και επιστήμη
Η ζωτική ενότητα Μεσαίωνα και Νεότερων Χρόνων
Η αντιπαράθεση με την κληρονομιά της αρχαίας μεταφυσικής

Ι. ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΣ - Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΝΤΙΘΕΤΩΝ
Το μεταφυσικό θέμα της ενότητας και της αντίθεσης
Ο δυϊσμός στην πρώιμη ελληνική φιλοσοφία
Πλάτωνας και Αριστοτέλης
Ανέλιξη και Απορροή: από τον Αριστοτέλη στον Πλωτίνο
Το χριστιανικό δόγμα της Κτίσεως και οι μεταφυσικές του συνέπειες
Δυϊστικά μοτίβα στη διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας και στη σχολαστική φιλοσοφία
Η διδασκαλία του Μάιστερ Έκχαρτ για το Εν Είναι
Θεότητα, Θεός και κόσμος
Θρησκευτικός δοξασμός του κόσμου και νεότερη φυσική επιστήμη
Ο γερμανικός μυστικισμός και η φιλοσοφία της φύσης
Ο Νικόλαος Κουζανός και η ενότητα των αντιθέτων
Η επίδραση του Κουζανού μέχρι τον Χέγκελ
Explication Dei και ο βέλτιστος των δυνατών κόσμων
Κτίση και ύλη
Μια ριζική μεταβολή της έννοιας της ύλης
Η νεότερη έννοια της φύσης
Ύλη και κοσμική τάξη στον Καντ
Η κοσμολογία των Νεότερων Χρόνων: η ομοιογένεια του σύμπαντος
Ανατίμηση του σώματος και της αισθητικότητας
Καντ και Φίχτε
Η ενότητα του κόσμου και η αντιθετικότητα της ηθικοθρησκευτικής ζωής
Η κατά Καντ "πραγματική απώθηση"
Άρνηση της αντίθεσης: Σπινόζα
Η ελευθερία από την αντίθεση στην νιτσεϊκή κατάφαση των πάντων

ΙΙ. ΑΠΕΙΡΟ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΠΕΠΕΡΑΣΜΕΝΟ
Το αξιακό προβάδισμα του πεπερασμένου στην Αρχαιότητα
Περιοδικότητα και απειρία του κόσμου
Η κοσμολογία του Αριστοτέλη
Το ολοκληρωμένο άπειρο στην όψιμη Αρχαιότητα
Η απειρότητα του Θεού στους Πατέρες της Εκκλησίας
Η περατότητα του κόσμου στον Μεσαίωνα
Μια άπειρη δύναμη μέσα στην ψυχή
Έκχαρτ, Ντεκάρτ, Λάιμπνιτς
Η θέση του Κουζανού για την απειρότητα του κόσμου
Από τον Κοπέρνικο στον Μπρούνο
Πανθεϊσμός: Σπινόζα
Ο Λάιμπνιτς και το ενεργεία άπειρο
Το άπειρο στο ελάχιστο
Το άπειρο στην κοσμική εξελικτική διαδικασία
Η ιδεατότητα του πεπερασμένου κατά τον Χέγκελ

III. ΨΥΧΗ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
Ψυχή και κόσμος στην αρχαία σκέψη
Η μετάβαση στην ψυχή ως συνείδηση
Η ψυχή στον χριστιανισμό
Ο ιδιάζων χαρακτήρας της ψυχής στους Πατέρες της Εκκλησίας
Ο Αυγουστίνος και το Είναι του εξωτερικού κόσμου
Έννοιες της ψυχής στη σχολαστική φιλοσοφία
Μεταλλάξεις στον όψιμο σχολαστικισμό
Διαχωρισμός της ψυχής από τη χωρική-σωματική πραγματικότητα
Η αυτάρκεια της ψυχής και ο εσωτερικός κόσμος
Ο κόσμος κι ο Θεός μέσα στην ψυχή
Κατάλυση του εξωτερικού κόσμου: ο "ιδεαλισμός"
Μπέρκλεϋ και Φίχτε

IV. ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΖΩΗ
Γίγνεσθαι και Είναι στην αρχαία σκέψη
Παρμενίδης, Πλάτων, Πλωτίνος
Η έννοια της κίνησης στον Αριστοτέλη
Το κινούν ακίνητο
Ο "ζων Θεός" του χριστιανισμού
Η εξέλιξη της βασιλείας του Θεού
Η ζωή του Θεού και η ιστορία του κόσμου στους Πατέρες της Εκκλησίας
Η μεταγενέστερη επίδραση του αρχαίου στατικού Όντος στον Μεσαίωνα
Η νεότερη ιστορική σκέψη
Η διδασκαλία του Μάιστερ Έκχαρτ για το γίγνεσθαι του Θεού
Η ζωή ως αυταξία στον Μάιστερ Έκχαρτ
Η νεότερη έννοια της κίνησης
Ο Νικόλαος Κουζανός και η κοσμολογία
Η επιστήμη της κίνησης: Μπρούνο, Γαλιλαίος, Ντεκάρτ, Μαλεμπράνς
Υπόσταση και δραστηριότητα στον Λάιμπνιτς
Πορεία του κόσμου και ανθρώπινη ιστορία: Καντ, Λέσσινγκ, Χέρντερ
Η φιχτεϊκή μεταφυσική της δημιουργικής ζωής
Σέλλινγκ, Χέγκελ, Σοπενάουερ
Ο κόσμος ως γίγνεσθαι στον Νίτσε

V. ΤΟ ΑΤΟΜΟ
Η μεταφυσική ανωτερότητα του καθολικού στην Αρχαιότητα
Ιδέα και αθανασία
Η θρησκευτική αξία της ατομικότητας στον χριστιανισμό
Καθολικότητα και αρχή της εξατομίκευσης στον Μεσαίωνα
Η μορφική αρχή της ατομικότητας στην όψιμη σχολαστική φιλοσοφία
Ο νομιναλισμός
Το άτομο ως μικρόκοσμος και ως "θεϊκό κάλεσμα" στον Νικόλαο Κουζανό
Μοναδολογικές θεωρίες: Παράκελσος, Μπρούνο, Βάιγκελ

VI. ΝΟΗΣΗ κ' ΒΟΥΛΗΣΗ